sabato 16 giugno 2007

master de tradutzione e comunicatzione in limba sarda

Su 27 de freàrgiu de su 2007 est cumintzadu in s'Universidade de Nùgoro paris cun s'Universidade Autònoma de Bartzellona su master de limba sarda. Custa est istada pro mene una occasione manna de iscobèrrere chi paritzas pessones che a mie tenent in cussideru mannu sa limba nadia.Inoghe apo connotu sos maistros catàlanos chi nos ant fatu sas letziones e finas sos maistros sardos. Est istadu bellu meda a ischire chi in Catalugna cale si siat cosa est narada in catalanu, non cumprendo comente mai in Sardigna, terra antiga de istòria e de orgolliu, b'apat tzurpos e surdos de custa genia chi non fàghent peruna cosa pro tènnere sa bandera prus frorida, chi no est àteru chi sa limba, pintada in su coro e in sa mente. Nudda at a bènnere a cabu de nudda si totus no ant a èssere unidos pro bìnchere sa birgòngia chi unos cantos tenent pro sa limba nostra. Est craru chi totu a sa sola non podimus fàghere: bi cheret s'agiudu de totu sas istitutziones cumpresa sa Crèsia chi podet dare unu agiudu mannu a beru. Meda master comente custu pòdent èssere s'ispiga ingranida pro fàghere unu pane chi ant a pòdere mandigare totus ,SA LIMBA SARDA.

pitzinnos in sa gherra...

Sos pitzinnos in sa gherra: s'infàntzia furada...




venerdì 15 giugno 2007

pitzinnos in sa gherra..

Sordados pitzinnos:situatzione e causas
Totu sas gherras de su mundu sunt dolore e pèrdida de cale si siat genia, ma una prus manna e perigulosa est cussa fata dae sos pitzinnos. Sunt prus de treghenta mìgia sos pitzinnos prus minores de degheoto annos chi sunt gherrende oe in su mundu. Su problema prus mannu est in s'Africa (in ue est istadu presentadu unu informe in Maputo chi faeddat de chentubinti mìgia sordados chi tenet prus pagu de degheoto annos, si narat finas chi b'at pitzinnos de deghe annos), in s'Asia,ma finas in America e in Europa unos cantos istados tenent in sas fortzas armadas issoro pitzinnos. Custos pòberos pitzinnos sunt semper in perìgulu mannu, tratados male, postos in presone, sena perunu ripsetu e, a bias, finas mortos si faghent carchi isballiu. Sunt reclutadas finas sas pitzinnas e a s'ispissu biolentadas. Pro esempru, in Etiopia, sas pitzinnas sunt su 25-30% de custos assòtzios macos gherradores. Custos segnores de sa gherra si nde afutint de sas Cunventziones de Ginevra. Pagu importat si pitzinnos de deghe annos ischint impreare armas automàticas perigulosas a beru comente un ak-47, issos nno pedint dinare e sunt cumandados comente buratinos. Meda de custos pitzinnos, andant a sa gherra comente boluntàrios, difatis sunt in su 1997 in sa Repubblica democràtica de su Congo dae bator mìgia a chimbe mìgia pitzinnos ant collidu s'invitu a s'arruolare. Est craru chi pro totu cussos pitzinnos chi abbarrant fertos o mutilados, sa mente e su corpus issoro sunt pro semper cumpromissos; issos sunt denutridos, malàidos a sa pedde e a dolu mannu malàidos de AIDS. A pustis de totu custu, bisòngiat de fàghere sos contos cun sa dificultade a intrare in sa sotziedade, a torrare in sas famìlias e in sas iscolas. Sos pitzinnos de sa gherra sunt semper pitzinnos chi tenent dificultades mannas. Fìgios separados dae sas famìlias (òrfanos) o chi tenent situatziones econòmicas e sotziales isvantagiadas (minorias ètnicas, pitzinnos de istrada) , ptzinnos chi bivent in logos de gherra. Custa est una birgòngia manna chi in su 2007 b'apant pitzinnos chui faghent sa gherra e duncas est pròpiu custu su mamentu chi totu sos òmines de bona boluntade e de paghe s'aunant pro defèndere custu sienda manna de s'umanidade chi sunt sos pitzinnos, pro èssere issos lughe de isperu in cada logu e pandela de sa paghe pro sos mannos de sa gherra.

cumentu

Oe prus de cada tempus assistimus a unu protzessu de letura avantzadubia internet.
Su 12 Maju de su 1999 Sa Republica pubblicat unu artìculuin ue b’at una pregunta a Umberto Eco e Roger Chartier: sa leturaest istraca?.
Chartier rispondet chi est possibile chi su letore siatistracu, ca internet tenet testos medas e modos de iscrìere ede cumprèndere diferentes.
Segundu carchi chirca sotziològica b’at pràticas noas deletura chi de seguru non currispondent a sos mètodos de sa culturaiscrita de annos a como.
Totu custu podet èssere cumbeniente pro cuddosletores chi non leghent meda e mancari gai agatant in sa letura unuistìmulu pro cumprèndere megìus su mundu in ue bivimus.
Eco narat chisos letores sunt prus istracos de una borta ca s’elaboradore est una màchina chi permitit de tènnere e de connòscherederetu totu sas informatziones pedidas e nos imponet sas abitudinesnostras.
Eco narat chi totus sas formas de letura noas s’agataiant giaiin su Medioevu basta de pessare a Virgilio o a sa Bìblia chi fiatcunsultada comente unu situ internet, cunforme a s’esigèntzia. SiatChartier siat Eco sunt de accordu pro una collaboratzione de ambostestos, cussu iscritu e cussu eletrònicu ca non b’at perunacumpetitzione intre issos ca ambos brindant modos diferentes de letura.
Ambos cumfirmant chi internet podet fàghere dannu a s’originalidade eprestìgiu de su testu orìginale, finas si podent esìstere paris cunfuntziones diferentes.
Chartier narat finas su perìculu chi curret sa produtzione iscrita delibros cultos pro more de totu cussas fotocòpias chi ponent in arriscu sa còmpora de libros ispetzialìsticos.
Su perìgulu prus mannu est chi promore de totu custas fotocòpias, non si leghet prus.
De seguru sa leturade testos eletrònicos est una manera moderna de lèghere e internet est ùtile pro tènnere cunfidèntzia semper deprus cun sa letura.

mercoledì 13 giugno 2007

Sa limba catalana

Sa limba catalana est una limba romantza faeddada dae milliones de pessones in Ispagna, Andorra, Frantza e s'Alighera, in Sardigna. In sos Paisos Valentzianos leat su nùmene de valencià (valentzianu), imbetzes in sas ìsolas Baleares est mutida dae totus mallorquì (maiorchinu). Siat su catalanu siat su valentzianu e su maiorchinu presentant, intre issos, carchi diferèntzia pro more de s'isvilupu autònomu chi ant àpidu in sos ùrtimos sèculos.
In sos sèculos colados su catalanu fiat sa limba de sa Corte d'Aragona, sos primos ibèricos chi sunt arribados in Sardigna faeddaint difatis su catalanu. A pustis de sèculos de produtzione literària ( famosu, in su 1200, su tratadu filosòficu-religiosu de Ramon Llull), at incumintzadu a curtzu de su 1600 unu tempus de decadèntzia in ue at tentu prestìgiu mannu su castiglianu, in s'amministratzione, in s'iscola, in sos tribunales e finas in sas biddas de limba catalana, reduende custa limba a èssere faeddada petzi comente dialetu.
In sos primos annos de su 1800 b'at àpidu tentativos medas pro recuperare s'impreu de su catalanu comente limba ufitziale: su prus importante est istadu sa Renaixança unu movimentu literàriu chi at torradu a dare sa nàschida a sa limba catalana. In sos primos anoos de su 1900 Pompeu fabra at batidu a cumprimentu s'unificatzione de sa grafia (normalizatzione) a manera chi finas sas variantes s'iscrient cun un'ùnica grafia. Custu at dadu coragiu e fortza a sa produtzione literària, teatrale e de sos giornales e duncas a su reconnoschimentu de su catalanu comente limba. Durante sa ditadura franchista, s'impreu de su catalanu fiat proibidu, ca fiat cussideradu comente bariante de s'ispagnolu e duncas comente dialetu. Dae su 1979 su catalanu est reconnotu comente limba ufitziale de sos paisos catalanos, de sa comunidade valentziana, de sas ìsolas baleares e de s'Aragona e s'imparat e impreat in s'iscola e in totu sos àmbitos de sa bida sotziale; est limba co-ufitziale paris cun su castiglianu. Su catalanu est limba ufitziale ùnica de s'istadu de Andorra. Dae su 2005 s'Unione Europea l'at reconnotu comente limba co-ufitziale. Si podet nàrrere chi sa normalizatzione at batidu a una iscritura basada in sas bariedades otzidentales ( Comunidade Valentziana, franja d'Orient in Aragona, comarcas de Tarragona e Lleida, Andorra ) pronuntziada segundu sas bariedades tzentro-orientales (Comarcas de Bartzellona e Girona, Baleares, Rossiglione in Frantza e s'Alighera in Sardigna).

martedì 12 giugno 2007

die internatzionale de sa limba nadia, 21/2/2007

Messàgiu de su Diretore de s'Unesco, Koichiro Matsuura, pro sa Die Internatzionale de sa limba nadia
Sa limba nadia est pro cadaunu de nois unu tesoro. Est cun issa chi naramus sas primas paràulas pro fàghere cumprèndere sos pessamentos nostros. Dae su primu mamentu de s'esistèntzia nostra, sa limba nadia marcat sa personalidade nostra e sas fundamentas, chi l'ant a sustènnere pro totu sa bida, dende rispetu a sos sentimentos nostros, a s'istòria e a sa cultura nostra. Sos ispetzialistas lu ischint bene: sas limbas non sunt sistemmas semper aguales e serrados, ma sunt su resurtadu de cuncàmbios e influèntzias in su tempus difatis non b'at limbas sena istòria. Sa limba nostra est fata dae prèstidos in ue b'at sa mistura de identidade e alteridade. S'identidade est su frutu de sa diversidade e de sa cumplementariedade. Sa limba devet èssere comunicatzione in sas famìlias, in s'iscola, in sa crèsia, in sa polìtica, in sos giornales, in totu sos àmbitos de sa bida sotziale. S'UNESCO s'impinnat a promòvere su plurilinguismu in s'iscola pro su reconnoschimentu e s'impreu de a su nessi tres livellos: limba nadia, limba natzionale e limba de comunicatzione. Sa promotzione de sa diversidade linguìstica e culturale est in favore de su diàlogu intre sos pòpulos, sas culturas e sas tzivildades. Diversidade e diàlogu, identidade e alteridade sunt in pràtica sos pilastros de una funtzionalidade cumplementare chi su plurilinguismu devet fàghere intre de issu mediante unu sistema coerente intre sas limbas regionales e natzionales. Su plurilinguismu, mancari sos progetos, est petzi unu ideale e nono una realidade. Prus de sas 6000 limbas chi esistint in su mundu arriscant de iscumpàrrere. S'Africa est su paradigma de custu: unu tertzu de sas limbas de su mundu sunt faeddadas in ie e mancari sa popolatzione las impreet cada die, custas limbas non sunt presentes in s'amministratzione pùbblica, in sos tribunales. S'Unione Africana s'impinnat a realizare unu progetu de ordinatzione linguìstica pro dare benefìtziu a sa chistione de sa limba. Custa istrategia, lontana dae cale si siat idea identitària ebbia de sas limbas, est su chi cumbenit a pònnere in pràtica, pro abbaidare a su tempus benidore cun s'isperu de unu mundu plurilingue , in ue sos òmines podant èssere frades de a beru.

giovedì 17 maggio 2007

crèsia de nostra signora de bonuighinu

custa crèsia est a curtzu de sa cussòrgia de babbu meu chi si narat "reantine"

mercoledì 16 maggio 2007

ateras traduziones

Documenti del Concilio Vaticano II

Costituzioni

Sacrusanctum Concilium
36. §1. Linguae latinae usus, salvo particulari iure, in Ritibus latinis servetur. (Latino)
§2. Cum tamen, sive in Missa, sive in Sacramentorum administratione, sive in aliis Liturgiae partibus, haud raro linguae vernaculae usurpatio valde utilis apud populum exsistere possit, amplior locus ipsi tribui valeat, imprimis autem in lectionibus et admonitionibus, in nonnullis orationibus et cantibus, iuxta normas quae de hac re in sequentibus capitibus singillatim statuuntur.
§3. Huiusmodi normis servatis, est competentis auctoritatis ecclesiasticae territorialis, de qua in art. 22 § 2, etiam, si casus ferat, consilio habito cum Episcopis finitimarum regionum eiusdem linguae, de usu et modo linguae vernaculae statuere, actis ab Apostolica Sede probatis seu confirmatis.
§4. Conversio textus latini in linguam vernaculam in Liturgia adhibenda, a competenti auctoritate ecclesiastica territoriali, de qua supra, approbari debet.
36. A língua litúrgica: traduções (Portoghese)
1. Deve conservar-se o uso do latim nos ritos latinos, salvo o direito particular.
2. Dado, porém, que não raramente o uso da língua vulgar pode revestir-se de grande utilidade para o povo, quer na administração dos sacramentos, quer em outras partes da Liturgia, poderá conceder-se à língua vernácula lugar mais amplo, especialmente nas leituras e admonições, em algumas orações e cantos, segundo as normas estabelecidas para cada caso nos capítulos seguintes.
3. Observando estas normas, pertence à competente autoridade eclesiástica territorial, a que se refere o artigo 22.2, consultados, se for o caso, os Bispos das regiões limítrofes da mesma língua, decidir acerca do uso e extensão da língua vernácula. Tais decisões deverão ser aprovadas ou confirmadas pela Sé Apostólica.
4. A tradução do texto latino em língua vulgar para uso na Liturgia, deve ser aprovada pela autoridade eclesiástica territorial competente, acima mencionada.
D. Normas para a adaptação da Liturgia à índole e tradições dos povos





36. Llengua litúrgica (Catalano)

Es conservarà l’ús de la llengua llatina en els ritus llatins, excepte dret particular.
No obstant això, com l’ús de la llengua vulgar és molt útil per al poble en no poques ocasions, tant en la Missa com en l’administració dels Sagraments i en altres parts de la Litúrgia, se li podrà donar una major cabuda, especialment, en les lectures i admonicions, en algunes oracions i cants, conforme a les normes que sobre aquesta matèria s’estableixin en cada cas en els capítols següents.
El compliment d’aquestes normes, serà d'incumbència de la competent autoritat eclesiàstica territorial, de la qual es parla en l’article 22,2, determinar si ha d’utilitzar-se la llengua vernacla i en quina extensió; si fes menester es consultarà els Bisbes de les regions limítrofes de la mateixa llengua. Aquestes decisions han de ser acceptades, és a dir confirmades per la Seu Apostòlica.
La traducció del text llatí a llengua vernacla, que ha d’usar-se en la Litúrgia, ha de ser aprovada per la competent autoritat eclesiàstica territorial abans esmentada.





Lengua litúrgica (Castellano)
36. § 1. Se conservará el uso de la lengua latina en los ritos latinos, salvo derecho particular.§ 2. Sin embargo, como el uso de la lengua vulgar es muy útil para el pueblo en no pocas ocasiones, tanto en la Misa como en la administración de los Sacramentos y en otras partes de la Liturgia, se le podrá dar mayor cabida, ante todo, enlas lecturas y moniciones, en algunas oraciones y cantos, conforme a las normas que acerca de esta materia se establecen para cada caso en los capítulos siguientes.§ 3. Supuesto el cumplimiento de estas normas, será de incumbencia de la competente autoridad eclesiástica territorial, de la que se habla en el artículo 22, 2, determinar si ha de usarse la lengua vernácula y en qué extensión; si hiciera falta se consultará a los Obispos de las regiones limítrofes de la misma lengua. Estas decisiones tienen que ser aceptadas, es decir, confirmadas por la Sede Apostólica.§ 4. La traducción del texto latino a la lengua vernácula, que ha de usarse en la Liturgia, debe ser aprobada por la competente autoridad eclesiástica territorial antes mencionada.

36. 1. Particular law remaining in force, the use of the Latin language is to be preserved in the Latin rites. (Inglese)
2. But since the use of the mother tongue, whether in the Mass, the administration of the sacraments, or other parts of the liturgy, frequently may be of great advantage to the people, the limits of its employment may be extended. This will apply in the first place to the readings and directives, and to some of the prayers and chants, according to the regulations on this matter to be laid down separately in subsequent chapters.
3. These norms being observed, it is for the competent territorial ecclesiastical authority mentioned in Art. 22, 2, to decide whether, and to what extent, the vernacular language is to be used; their decrees are to be approved, that is, confirmed, by the Apostolic See. And, whenever it seems to be called for, this authority is to consult with bishops of neighboring regions which have the same language.
4. Translations from the Latin text into the mother tongue intended for use in the liturgy must be approved by the competent territorial ecclesiastical authority mentioned above.
36. Latino e lingue nazionali nella liturgia (Italiano)
L'uso della lingua latina, salvo diritti particolari, sia conservato nei riti latini.
Dato però che, sia nella messa che nell'amministrazione dei sacramenti, sia in altre parti della liturgia, non di rado l'uso della lingua nazionale può riuscire di grande utilità per il popolo, si conceda alla lingua nazionale una parte più ampia, specialmente nelle letture e nelle ammonizioni, in alcune preghiere e canti, secondo le norme fissate per i singoli casi nei capitoli seguenti.
In base a queste norme, spetta alla competente autorità ecclesiastica territoriale, di cui all'art. 22- 2 (consultati anche, se è il caso, i vescovi delle regioni limitrofe della stessa lingua) decidere circa l'ammissione e l'estensione della lingua nazionale. Tali decisioni devono essere approvate ossia confermate dalla Sede apostolica.
La traduzione del testo latino in lingua nazionale da usarsi nella liturgia deve essere approvata dalla competente autorità ecclesiastica territoriale di cui sopra.










http://www.vatican.va
http://www.arqbcn.org

traduzione in sardu e in italianu de su documentu de su Conciliu Vaticanu II

DOCUMENTI DEL CONCILIO VATICANO II

Tradutzione in sardu.


Limba litùrgica

1) S’at a mantènnere s’impreu de sa limba latina in sos ritos latinos, francu deretu particulare.

2) Mancari gosi, sigomente s’impreu de sa limba vulgare est ùtile meda pro su pòpulu in ocasiones medas, siat in sa Missa siat in s’aministratzione de sos sacramentos e in àteras partes de sa Liturgia, si li at a pòdere dare cunsideru mannu, in antis de totu in sas leturas e in sas ammonitziones e in unas cantas oratziones e cantos, cunforme a sas normas pro custa matèria chi s’ant a istabilire, pro cada casu, in sos capìtulos chi benint.

3) Pensende de impreare custas normas, at a èssere contibìgiu de s’autoridade eclesiàstica territoriale cumpetente, numenada in s’artìculu 22.2, istabilire si si devet impreare sa limba vernàcula e in cale manera, si b’at bisòngiu s’at a podere pedire cussìgiu a sos Pìscamos de sas regiones a curtzu de sa matessi limba. Custas detzisiones devent èssere atzetadas, est a nàrrere, cunfirmadas dae sa Sede Apostolica.

4) Sa tradutzione de su testu latinu a sa limba vernàcula, chi devet èssere impreada in sa Liturgia, devet èssere aprovada dae s’autoridade eclesiàstica territoriale competente numenada in antis.




Traduzione in italiano.


Lingua liturgica

1) Si conserverà l’uso della lingua latina nei riti latini, salvo particolare diritto.

2) Nonostante ciò, siccome l’uso della lingua volgare è molto utile al popolo in diverse occasioni, tanto nella Messa quanto nell’amministrazione dei Sacramenti ed in altre parti della Liturgia, gli si potrà dare maggiore spazio, prima di tutto nelle letture e nelle ammonizioni, in qualche preghiera e canto, secondo le norme su questa materia che si stabiliranno, per ciascun caso, nei capitoli seguenti.

3) Posto l’adempimento di queste norme, sarà incombenza della competente autorità ecclesiastica territoriale, di cui all’articolo 22.2, stabilire se deve essere usata la lingua vernacola e in quale misura; se è necessario si potranno consultare i Vescovi delle regioni limitrofi della stessa lingua. Queste decisioni devono essere accettate, ossia, confermate dalla Sede Apostolica.

4) La traduzione del testo latino in lingua vernacola, che si deve usare nella Liturgia, deve essere approvata dalla competente autorità ecclesiastica territoriale prima menzionata.


Angela Crisponi

martedì 15 maggio 2007

Missa in limba natzionale o in limba vernaculare?

Riflessione subra de su paràgrafu 36
de su I Capìtulu de su Sacrosanctum Concilium

Su deretu canònicu istùdiat sas normas de sa Crèsia catòlica e de sos membros suos. Istabilit sas règulas chi devent èssere impreadas intre sos àmbitos eclesiales (tantu pro nàrrere sa Sacra Rota, su Tribunale eclesiàsticu, s’amministratzione interna de sa Crèsia) e règulat su cumportamentu chi sos praticantes devent tènnere in su respetu de sa Crèsia.
In sa versione italiana de su paràgrafu 36 de su I capìtulu de su Sacrosanctum Concilium s’allegat de s’impreu de su latinu e de sas limbas natzionales in sa liturgia.
Custu documentu faghet semper riferimentu a s’impreu de sa limba natzionale in sa missa sende chi s’impreu de custa torrat ùtile a su pòpulu, ma non faghet riferimentu mai a una limba ispetzìfica pro terrìtoriu. In sa versione italiana s’allegat medas bortas de limba “natzionale” e custu agetivu non est prèsente in sas àteras versiones. Su latinu narat de “linguae vernaculae”, su portughesu de “lìngua vernàcula”, su catalanu de “llengua vernacla”, su castellanu de “ lengua vernàcula”, s’inglesu de “the vernacular language”. Comente si podet bìere in peruna de custas versiones b’est sa paràula “natzionale”. Diat pàrrere chi sa CEI (Cunferèntzia Episcopale Italiana) apat fatu unu pretzisu issèberu polìticu: a che bogare cale si siat importàntzia a sas limbas minoritàrias presentes in s’Istadu italianu e cunfirmare imbetzes sa fortza possente de sa limba italiana. Una cosa meda ispantosa custa, pròpiu como chi su Papa paret favorevole a s’impreu de totu sas limbas presentes in su territoriu natzionale pro nàrrere sa missa.
Si pensamus chi in Catalugna, dae sa publitzidade a sa missa, est fatu totu in catalanu, comente mai in Sardigna (forte de un’ìstoria manna in sos sèculos e de sas traditziones suas) sa limba chi est identidade nostra no est reconnota in perunu àmbitu?
Custu master at a èssere letzione manna pro agiùdare totu cussos chi cherent o nono chi sa limba nostra at èssere una die impreada non petzi in sa publitzidade ma finas in sa missa pro pregare su Deus nostru chi nos at dadu s’intelletu e sa fortza de sarvare s’identidade nostra pro èssere pandela in su mundu a curtzu de totus cuddas limbas chi ant paga defensa.

15 de Maju 2007 Angela Crisponi e Giovanna Tuffu

lunedì 14 maggio 2007

campu de girasole


sos girasoles m'agradant meda... a pàrrere meu est su flore de sa libertade comente est lìberu su pensamentu meu de tènnere sa limba sarda lìbera in su mundu.....

tempus de ortos

como est tempus de ortos, difatis eris 13 de maju apo fatu s'ortu paris cun maridu meu e fìgios meos. Amus semenadu sa patata, sa chibuda,sa fae est belle pronta a mandigare paris cun su pisellu. Custu lu so faghende in su pestantis chi arribat su triballu, cun su tempus apo a iscrìere sas ritzetas fatas cun sos prodotos de s'ortu..... A mègius bìdere!

venerdì 27 aprile 2007

bene bennida a custu blog,rosaemonte,de ite cheres faeddare,ispetamus totus sas ideas tuas a mengius bidere.

giovedì 19 aprile 2007

unu esempiu

bene bennidos a su blog meu!!!

Custa est sa prima publicatzione mea... Amus a faeddare de cosas medas.

A mègius bìdere!